Ο σίδηρος είναι ένα μέταλλο απαραίτητο για το σχηματισμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά του οξυγόνου σε όλα τα μέρη του σώματος. Σε μεγάλες δόσεις ο σίδηρος μπορεί να γίνει τοξικός, ενώ η έλλειψη σιδηρού οδηγεί στη σιδηροπενική αναιμία.

Ο σίδηρος είναι το κύριο συστατικό της αιμοσφαιρίνης, μιας πρωτεΐνης που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και είναι απαραίτητη για τη μεταφορά οξυγόνου σε όλο το σώμα. Η μη επαρκής πρόσληψη σιδήρου έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων και εμφάνιση συμπτωμάτων όπως η κόπωση.

Ο σίδηρος είναι επίσης απαραίτητος για το σχηματισμό της μυοσφαιρίνης, η οποία μεταφέρει και αποθηκεύει οξυγόνο συγκεκριμένα στους μυϊκούς ιστούς. Εκτός από αυτό όμως, ο σίδηρος βοηθά στην παραγωγή κολλαγόνου, στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, στην ανάπτυξη του εγκεφάλου στα παιδιά, καθώς και τη λειτουργία διαφόρων κυττάρων και ορμονών.

Ο σίδηρος αποθηκεύεται σε διάφορα μέρη του σώματος (σπλήνας, ήπαρ, μυελός των οστών, μυϊκός ιστός) ως φερριτίνη και η μεταφορά του σε όλο το σώμα γίνεται μέσω της τρανσφερίνης.

Ο πιο κοινός τρόπος πρόσληψης σιδηρού είναι μέσω της διατροφής, αλλά σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν και συμπληρώματα σιδήρου, όπως για παράδειγμα για τη θεραπεία της σιδηροπενικής αναιμίας και άλλων καταστάσεων που μπορεί να προκύπτουν ως αποτέλεσμα της ανεπάρκειας σιδήρου.

Σε ποιες περιπτώσεις υπάρχει αυξημένη ανάγκη για σίδηρο;

Ορισμένα προβλήματα υγείας και καταστάσεις μπορούν να αυξήσουν τις ανάγκες σε σίδηρο, όπως:

• Η απώλεια μεγάλης ποσότητας αίματος
• Η πολύ βαριά αιμορραγία κατά την έμμηνο ρύση
• Η αιμοκάθαρση
• Τα εγκαύματα
• Η μειωμένη παραγωγή υδροχλωρικού οξέος (αχλωρυδρία)
• Η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση μέρους ή ολόκληρου του στομάχου (γαστρεκτομή)
• Οι αιμορροΐδες, τα πεπτικά έλκη ή το αγκυλόστομα που προκαλούν συνεχή απώλεια αίματος
• Η εντερική αιμορραγία λόγω λήψης ασπιρίνης ή φαρμάκων για την αρθρίτιδα

Επιπλέον, οι αθλητές χρειάζονται συνήθως περισσότερο σίδηρο, καθώς έχουν μεγαλύτερες απώλειες σιδήρου από τον ιδρώτα και παράγουν περισσότερη αιμοσφαιρίνη.

Οι έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες μπορεί επίσης να χρειαστούν λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου, καθώς τα χαμηλά επίπεδα σιδήρου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνουν την πιθανότητα πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους του βρέφους.

Ποια είναι η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη σιδήρου;

ΟΜΑΔΑ	ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗ
Βρέφη (0-6 μηνών)	0,27 mg *
Βρέφη (7-12 μηνών)	11 mg
Παιδιά (1-3 ετών)	7 mg
Παιδιά (4-8 ετών)	10 mg
Παιδιά (9-13 ετών)	8 mg
Αγόρια (14-18 ετών)	11 mg
Κορίτσια (14-18 ετών)	15 mg
Ενήλικοι άνδρες	8 mg
Γυναίκες (19-50 ετών)	18 mg
Γυναίκες (άνω των 50 ετών)	8 mg
Έγκυες γυναίκες	27 mg
Θηλάζουσες μητέρες (14-18 ετών)	10 mg
Θηλάζουσες μητέρες (άνω των 19 ετών)	9 mg

*Επαρκής πρόσληψη

Ποιες τροφές είναι πλούσιες σε σίδηρο;

Ο σίδηρος βρίσκεται στα τρόφιμα σε δύο μορφές: τον αιμικό και το μη αιμικό σίδηρο. Ο αιμικός σίδηρος, ο οποίος βρίσκεται κυρίως στα ζωικά κρέατα, απορροφάται καλύτερα από τον οργανισμό σε σύγκριση με το μη αιμικό. Ορισμένοι παράγοντες μπορούν να βοηθήσουν στην καλύτερη απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου, όπως η ταυτόχρονη πρόσληψη βιταμίνης C και αιμικού σιδήρου. Αντιθέτως, άλλοι παράγοντες, όπως η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας ασβεστίου, τανινών και φυτικών ινών από πίτουρο, μπορούν να αναστείλουν την απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου.

Οι καλύτερες πηγές πρόσληψης αιμικού σιδήρου είναι οι εξής:

• Στρείδια και μύδια
• Μοσχαρίσιο συκώτι ή συκώτι κοτόπουλου
• Κρέατα οργάνων
• Σαρδέλες σε κονσέρβα
• Βοδινό κρέας
• Πουλερικά
• Τόνος σε κονσέρβα

Μερικές τροφές που περιέχουν μη αιμικό σίδηρο είναι οι εξής:

• Δημητριακά πρωινού εμπλουτισμένα με σίδηρο
• Φασόλια
• Μαύρη σοκολάτα με τουλάχιστον 45% κακάο
• Φακές
• Σπανάκι
• Πατάτα με τη φλούδα
• Ξηροί καρποί και σπόροι
• Ρύζι και ψωμί εμπλουτισμένα με σίδηρο

Ποια είναι τα συμπτώματα της ανεπάρκειας σιδήρου;

Η ανεπάρκεια σιδήρου εμφανίζεται συχνότερα σε παιδιά, έγκυες γυναίκες ή γυναίκες κατά την έμμηνο ρύση και σε άτομα που ακολουθούν δίαιτες που στερούνται σίδηρο. Η ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να εμφανιστεί σταδιακά, με την πιο ήπια μορφή να χαρακτηρίζεται από μείωση του αποθηκευμένου σιδήρου, που οφείλεται συνήθως σε κάποια δίαιτα χαμηλή σε σίδηρο ή σε υπερβολική αιμορραγία. Εάν η ήπια αυτή μορφή δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα τότε μπορεί να εμφανιστεί μεγαλύτερη εξάντληση των αποθεμάτων του σιδήρου και μείωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση σιδηροπενικής αναιμίας. Η διάγνωση αυτού του είδους της αναιμίας γίνεται μέσω εξετάσεων αίματος, που μετρούν διάφορους παράγοντες όπως η αιμοσφαιρίνη, ο αιματοκρίτης, η φερριτίνη, κλπ.

Μερικά από τα συμπτώματα της σιδηροπενικής αναιμίας είναι τα εξής:

• Κόπωση και αδυναμία
• Λιποθυμία
• Σύγχυση και αδυναμία συγκέντρωσης
• Αυξημένη ευαισθησία στο κρύο
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Γρήγορος καρδιακός παλμός
• Χλωμό δέρμα
• Τριχόπτωση
• Εύθραυστα νύχια

Πότε προκαλεί τοξικότητα ο σίδηρος;

Σε υπερβολικές ποσότητες ο σίδηρος μπορεί να γίνει πολύ τοξικός και να προκαλέσει ακόμη και θάνατο. Παρόλο που η τοξικότητα είναι σπάνια, διότι το σώμα ρυθμίζει την απορρόφηση του σιδήρου ανάλογα με τα αποθέματα που υπάρχουν, η λήψη συμπληρωμάτων υψηλής δόσης σιδήρου όταν αυτά δεν χρειάζονται ή όταν υπάρχει κάποια γενετική πάθηση, που οδηγεί σε αποθήκευση περίσσειας σιδήρου, μπορεί να οδηγήσει σε τοξικότητα.

Κοινά συμπτώματα της τοξικότητας του σιδήρου είναι τα εξής:

• Δυσκοιλιότητα
• Στομαχικές διαταραχές
• Ναυτία και έμετος
• Κοιλιακό άλγος

Η υπερβολική συσσώρευση σιδήρου στο σώμα μπορεί να είναι αποτέλεσμα και μιας κληρονομικής πάθησης που ονομάζεται αιμοχρωμάτωση. Η αιμοχρωμάτωση, εάν δεν διαχειριστεί κατάλληλα, οδηγεί σε υπερφόρτωση σιδήρου, η οποία μπορεί να βλάψει διάφορα όργανα στο σώμα και να αυξήσει τον κίνδυνο κίρρωσης του ήπατος, καρκίνου του ήπατος και καρδιαγγειακών παθήσεων.