Τι είναι ο ίκτερος;

Ίκτερος ονομάζεται η κατάσταση που κάποιος εμφανίζει κίτρινο χρώμα στο δέρμα και τα μάτια του. Ο ίκτερος δεν αποτελεί κάποια συγκεκριμένη ασθένεια, αλλά κυρίως εμφανίζεται ως σύμπτωμα διαφόρων ασθενειών. Αυτός προκαλείται όταν υπάρχει υπερβολική ποσότητα χολερυθρίνης στον οργανισμό, η οποία αποτελεί μια κίτρινη χρωστική που απελευθερώνεται κατά την καταστροφή νεκρών ερυθρών αιμοσφαιρίων στο ήπαρ.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η χολερυθρίνη απομακρύνεται από το ήπαρ και τον οργανισμό μαζί με τα νεκρά ερυθροκύτταρα, ενώ η παραμονή της στον σώμα υποδηλώνει την ύπαρξη κάποιας παθολογικής κατάστασης. Συγκεκριμένα, ο ίκτερος μπορεί να είναι σημάδι σοβαρών προβλημάτων που σχετίζονται με τη λειτουργία των ερυθροκυττάρων, του ήπατος, του παγκρέατος ή της χοληδόχου κύστης. 

Τι συμπτώματα μπορεί να σχετίζονται με τον ίκτερο;

Ο ίκτερος χαρακτηρίζεται κυρίως από κίτρινο χρώμα στο δέρμα και τα μάτια, ενώ σε πιο σοβαρές περιπτώσεις το λευκό τμήμα των ματιών μπορεί να γίνει πορτοκαλί. Επίσης, ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει σκουρόχρωμα ούρα και ωχρά κόπρανα. 

Ανάλογα με την παθολογική κατάσταση που προκαλεί τον ίκτερο, μπορεί να εμφανιστούν και άλλα συμπτώματα στο άτομο. Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει ιογενείς ηπατίτιδα, πιθανότατα θα έχει επίσης υπερβολική κούραση και τάση για εμετό.

Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί, ότι για να έχει κάποιος ίκτερο, θα πρέπει να εμφανίζει κίτρινο χρώμα στο δέρμα και στα μάτια του. Εάν κάποιος εμφανίζει κίτρινο χρώμα, μόνο στο δέρμα, αυτό μπορεί να οφείλεται σε υπερβολική ποσότητα β-καροτίνης στον οργανισμό. Η β-καροτίνη είναι μια αντιοξειδωτική ουσία που περιέχεται σε τρόφιμα, όπως τα καρότα, η κολοκύθα και η γλυκοπατάτα και δεν έχει καμία συσχέτιση με τον ίκτερο.

Πώς μπορεί να προκληθεί ο ίκτερος;

Τα πιο παλιά ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος, όταν πρέπει να καταστραφούν για να αντικατασταθούν από νέα, μεταφέρονται στο ήπαρ, απ’ όπου και αποβάλλονται από τον οργανισμό. Κατά την διαδικασία καταστροφής των ερυθροκυττάρων στο ήπαρ, απελευθερώνεται μια κίτρινη χρωστική που ονομάζεται χολερυθρίνη.

Ο ίκτερος προκαλείται όταν το ήπαρ, δεν μεταβολίζει σωστά την χολερυθρίνη, με αποτέλεσμα αυτή να συσσωρεύεται στον οργανισμό. Αυτό σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να οφείλεται σε κάποια βλάβη στο ήπαρ, που δεν επιτρέπει τη σωστή λειτουργία του. Ενώ σε άλλες περιπτώσεις, το ήπαρ μπορεί να λειτουργεί κανονικά, αλλά η χολερυθρίνη να μην μπορεί για κάποιο λόγο να φτάσει στο πεπτικό σύστημα, απ’ όπου και θα αποβληθεί από τα κόπρανα. 

Ακόμα είναι πιθανό, να παράγεται υπερβολικά μεγάλη ποσότητα χρωστικής, για παράδειγμα εξαιτίας κάποιας νόσου που καταστρέφει τα ερυθροκύτταρα, με αποτέλεσμα αυτή να μην προλαβαίνει να μεταβολιστεί από το ήπαρ και να απομακρυνθεί από τον οργανισμό.

Συγκεκριμένες ασθένειες ή παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν ίκτερο σε έναν ενήλικα, περιλαμβάνουν:

• Κατάχρηση αλκοόλ ή αλκοολισμός
• Καρκίνος του ήπατος
• Θαλασσαιμία
• Κίρρωση (πληγές στο ήπαρ, συνήθως εξαιτίας υπερβολικής κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών)
• Ηπατίτιδα Α
• Ηπατίτιδα Β
• Ηπατίτιδα C
• Ηπατίτιδα D
• Ηπατίτιδα Ε
• Καρκίνος του παγκρέατος
• Χολόλιθοι (πέτρες χοληστερόλης ή πέτρες αποτελούμενες από χολερυθρίνη)
• Ανεπάρκεια της G6PD
• Δρεπανοκυτταρική αναιμία
• Οξεία παγκρεατίτιδα
• Απόφραξη των χοληφόρων αγωγών
• Κίτρινος πυρετός
• Φαρμακοεπαγώμενη αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία
• Αντίδραση μη συμβατότητας του συστήματος ABO
• Νόσος Weil
• Διάφορες διαταραχές του αίματος, όπως η αιμολυτική αναιμία, η οποία σχετίζεται με την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, μειώνοντας σημαντικά τη συγκέντρωση τους στην κυκλοφορία του αίματος.
• Παρενέργειες ή υπερδοσολογία διάφορων φαρμάκων, όπως η ακεταμινοφαίνη.

Ο ίκτερος είναι επίσης ιδιαίτερα κοινός σε νεογνά, ειδικότερα όταν αυτά έχουν γεννηθεί πρόωρα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το ήπαρ τους μπορεί να μην έχει αναπτυχθεί πλήρως και έτσι δυσκολεύεται να μεταβολίσει την χολερυθρίνη. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή ως ίκτερος μητρικού γάλακτος.

Πώς μπορεί ένας ιατρός να βρει τι προκαλεί τον ίκτερο σε έναν ασθενή;

Αρχικά, ο ιατρός θα ζητήσει την πραγματοποίηση εξετάσεων αίματος, στις οποίες θα μετρηθεί η ποσότητα χολερυθρίνης στον οργανισμό. Ταυτόχρονα, στο αίμα μπορεί να ανιχνευτούν και διάφορες νόσοι που είναι πιθανό να προκαλούν τον ίκτερο, όπως οι ηπατίτιδες. Κατόπιν μπορεί να διεξαχθούν και άλλα διαγνωστικά τεστ, όπως:

• Μια σειρά εξετάσεων αίματος, στις οποίες γίνεται μέτρηση των επιπέδων διαφόρων ηπατικών πρωτεϊνών και ενζύμων, προκειμένου να προσδιοριστεί η λειτουργικότητα του ήπατος.
• Ολική μέτρηση αίματος, για την διερεύνηση της πιθανότητας ύπαρξης αιμολυτικής αναιμίας.
• Βιοψία ήπατος, η οποία περιλαμβάνει τη λήψη μικρού τμήματος ιστού από το ήπαρ για την διεξαγωγή εξετάσεων.
• Απεικονιστικά τεστ, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν υπέρηχο κοιλίας ή αξονική τομογραφία.

Όσον αφορά τα νεογνά, συνήθως η σοβαρότητα του ίκτερου υπολογίζεται με βάση εξετάσεις αίματος, οι οποίες πραγματοποιούνται λαμβάνοντας λίγο αίμα τρυπώντας το δάκτυλο του ποδιού του νεογνού. Κατόπιν, παιδίατρος θα προτείνει κατάλληλη θεραπεία, κυρίως στην περίπτωση που τα αποτελέσματα των εξετάσεων υποδεικνύουν μέτριας ή υψηλής σοβαρότητας ίκτερο.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί ιατρικά ο ίκτερος;

Ο ίκτερος, κατά βάση δεν αποτελεί ασθένεια, αλλά σύμπτωμα διαφόρων ασθενειών, ως εκ τούτου η αντιμετώπιση του έγκειται στη θεραπεία των ασθενειών αυτών. Ο ιατρός θα πρέπει αρχικά να προσδιορίσει τη παθολογική κατάσταση που προκαλεί τον ίκτερο και κατόπιν να προτείνει ένα κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο για την αντιμετώπιση της. Εφόσον, αυτή θεραπευτεί αποτελεσματικά, το χρώμα του δέρματος θα επανέλθει στο φυσιολογικό.

Σύμφωνα με το Αμερικανικό Ίδρυμα για την υγεία του Ήπατος, οι περισσότερες περιπτώσεις ίκτερου σε παιδιά, υποχωρούν μέσα σε 1 με 2 εβδομάδες, μετά την χορήγηση κατάλληλης θεραπείας.

Πιο συγκεκριμένα, για μέτριας σοβαρότητας ίκτερο σε μικρά παιδιά, συνίσταται διεξαγωγή φωτοθεραπεία στο νοσοκομείο ή το σπίτι, η οποία βοηθάει στην απομάκρυνση της επιπλέον χολερυθρίνης από τον οργανισμό. Τα κύματα φωτός που χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία της φωτοθεραπείας, απορροφώνται από το δέρμα και το αίμα του μωρού και βοηθούν τον οργανισμό να απομακρύνει την χολερυθρίνη. Για τη διαδικασία αυτή, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθούν ειδικά μαξιλάρια με φως, τα οποία τοποθετούνται πάνω στο δέρμα του μωρού και προσομοιάζουν το ηλιακό φως.

Συχνή παρενέργεια της φωτοθεραπείας, είναι η αυξημένη κινητικότητα του εντέρου και η εμφάνιση πράσινου χρώματος στα κόπρανα. Το χρώμα αυτό οφείλεται στη χολερυθρίνη που αποβάλλεται από τον οργανισμό μέσω των περιττωμάτων.

Από την άλλη, σε σοβαρές περιπτώσεις ίκτερου, είναι πιθανό να χρειαστεί μετάγγιση αίματος, προκειμένου να απομακρυνθεί άμεσα η χολερυθρίνη από την κυκλοφορία.

Σε κάθε περίπτωση, εφόσον η νόσος που προκαλεί τον ίκτερο αντιμετωπιστεί έγκαιρα και αποτελεσματικά, ο ίκτερος υποχωρεί. Ενώ, είναι πολύ σημαντικό εάν ένα άτομο εμφανίσει ίκτερο να απευθυνθεί σε κάποιον ιατρό, καθώς αυτός μπορεί να είναι σημάδι κάποιας αρκετά σοβαρής νόσου που χρήζει άμεσης ιατρικής μέριμνας.

Τέλος, ο ήπιος ίκτερος που συνήθως παρατηρείται στα νεογνά τείνει να υποχωρεί μόνος του, χωρίς να απαιτείται κάποια θεραπεία και χωρίς να προκαλεί κάποιο μόνιμο πρόβλημα στην λειτουργικότητα του ήπατος.

Πηγές:

• Adult jaundice. (2014).
  my.clevelandclinic.org/health/diseases/15367-adult-jaundice-hyperbilirubinemia
• Bilirubin. (2018).
  labtestsonline.org/tests/bilirubin
• Carotenemia. (n.d.).
  pedclerk.bsd.uchicago.edu/page/carotenemia
• Herrine SK. (n.d.) Jaundice in adults.
  merckmanuals.com/home/liver-and-gallbladder-disorders/manifestations-of-liver-disease/jaundice-in-adults
• Jaundice. (2018).
  labtestsonline.org/conditions/jaundice
• Jaundice in newborns. (n.d.).
  liverfoundation.org/for-patients/about-the-liver/diseases-of-the-liver/newborn-jaundice
• Mayo Clinic Staff. (2014). Infant jaundice.
  mayoclinic.org/diseases-conditions/infant-jaundice/symptoms-causes/syc-20373865
• Mayo Clinic Staff. (2015). Liver function tests.
  mayoclinic.org/tests-procedures/liver-function-tests/about/pac-20394595
• Mayo Clinic Staff. (2018). Bilirubin test.
  mayoclinic.org/tests-procedures/bilirubin/about/pac-20393041
• Mayo Clinic Staff. (2018). Gallstones.
  mayoclinic.org/diseases-conditions/gallstones/symptoms-causes/syc-20354214
• What is hepatitis? (2016).
  who.int/features/qa/76/en/