Ο όρος συμπλήρωμα διατροφής είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται στα συμπληρώματα που περιέχουν βιταμίνες, μέταλλα και άλλα θρεπτικά συστατικά. Οι περισσότεροι άνθρωποι, χρησιμοποιώντας αυτόν τον όρο, αναφέρονται στη λήψη ενός μεμονωμένου μετάλλου, βιταμίνης ή μιας πολυβιταμίνης που περιέχει 10 ή/και περισσότερες βιταμίνες και μέταλλα. (Συμπληρώματα διατροφής: Πόσο απαραίτητα είναι;)

Παρόλο που τα συμπληρώματα διατροφής δεν αντικαθιστούν την ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή, εκατομμύρια άνθρωποι στρέφονται προς αυτά και τα χρησιμοποιούν σε καθημερινή βάση. Ανάλογα με το συμπλήρωμα που χρησιμοποιείται, οι άνθρωποι θεωρούν ότι:

• καταπολεμούν τις διατροφικές τους ελλείψεις
• ενισχύουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα
• μειώνουν τον κίνδυνο ασθενειών
• ενισχύουν τη σωματική και πνευματική τους ευεξία.

Μια μελέτη, όμως, που δημοσιεύθηκε στο Journal of the American College of Cardiology, διαπίστωσε ότι τα τέσσερα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα συμπληρώματα και συγκεκριμένα οι πολυβιταμίνες, η βιταμίνη D, το ασβέστιο και η βιταμίνη C, δεν προστατεύουν από τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα συμπληρώματα, αν δεν ευνοούν την υγεία τους; Το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα συμπληρώματα είναι ότι δεν ελέγχονται από την FDA και ως εκ τούτου τοποθετούνται στα ράφια των φαρμακείων χωρίς να απαιτείται από τους κατασκευαστές τους να αποδείξουν ότι προσφέρουν τα οφέλη τα οποία ισχυρίζονται ότι προσφέρουν, οπότε είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς με βεβαιότητα ότι πράγματι ευνοούν την ανθρώπινη υγεία όπως τα ίδια περιγράφουν. Σε κάθε περίπτωση όμως, υπάρχουν και πολλές άλλες μελέτες που έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ορισμένα συμπληρώματα, όπως οι βιταμίνες Β και το φολικό οξύ, μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο εγκεφαλικού και άλλες που έδειξαν ότι οι πολυβιταμίνες μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου και καταρράκτη. 

Στη βάση των πιο πάνω δεδομένων, τα συμπληρώματα διατροφής προσφέρουν ποικίλα οφέλη στην ανθρώπινη υγεία, ανάλογα με το είδος και την ποσότητα στην οποία λαμβάνονται, όμως δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσουν την υγιεινή διατροφή. Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι που επιλέγουν να τα χρησιμοποιούν, πρέπει να τα παίρνουν με σύνεση και στη βάση ενός χρονοδιαγράμματος, γιατί όσο φυσικά και αν είναι, μπορούν να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους, το ένα να μειώσει την αποτελεσματικότητα του άλλου και να οδηγήσουν σε επικίνδυνες επιπλοκές.

Ποια συμπληρώματα διατροφής δεν πρέπει να λαμβάνονται μαζί;

Σύμφωνα με την Danielle Crumble Smith, RDN, πιστοποιημένη εγγεγραμμένη διαιτολόγος στο Top Nutrition Coaching, ορισμένα συμπληρώματα, μπορούν να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους, μειώνοντας την αποτελεσματικότητα το ένα του άλλου ή αυξάνοντας τον κίνδυνο παρενεργειών και επιπλοκών υγείας. Ως εκ τούτου, κάποια συμπληρώματα δεν πρέπει να λαμβάνονται ταυτόχρονα.

Τα συμπληρώματα που όταν λαμβάνονται μαζί επηρεάζεται η αποτελεσματικότητά τους είναι τα ακόλουθα:

• Ασβέστιο και σίδηρος: το ασβέστιο και ο σίδηρος δεν πρέπει να λαμβάνονται ταυτόχρονα, διότι το ασβέστιο μειώνει την απορρόφηση του σιδήρου από το σώμα. Αν πρέπει να παίρνετε συμπληρώματα σιδήρου και ασβεστίου, μπορείτε να τα παίρνετε με διαφορά περίπου δύο ωρών το ένα από το άλλο ή να παίρνετε το ένα το πρωί και το άλλο το βράδυ.
• Χαλκός και ψευδάργυρος: Ο ψευδάργυρος επηρεάζει την απορρόφηση του χαλκού από το σώμα, το ίδιο κάνει και ο χαλκός ενάντια στον ψευδάργυρο. Οπότε, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να λαμβάνονται μαζί. Αν πρέπει να παίρνετε και τα δύο, πάρτε τα σε διαφορετικές ώρες μέσα στη μέρα, με διαφορά δύο ωρών ή το ένα το πρωί και το άλλο το βράδυ. Συμβουλευτείτε έναν γιατρό.
• Βιταμίνη C και βιταμίνη Β12: Η βιταμίνη C και η βιταμίνη Β12 δεν πρέπει να λαμβάνονται μαζί και ειδικά σε υψηλές δόσεις, διότι επηρεάζεται ο τρόπος απορρόφησης και μεταβολισμού τους από το σώμα. Συνιστάται η λήψη τους σε διαφορετικές ώρες κατά τη διάρκεια της μέρας.
• Ασβέστιο και μαγνήσιο: Το μαγνήσιο και το ασβέστιο είναι δύο ακόμα συμπληρώματα που μπορεί το ένα να επηρεάσει την απορρόφηση του άλλου από το γαστρεντερικό σύστημα, πράγμα που μειώνει την αποτελεσματικότητά τους. Οπότε, και αυτά δεν πρέπει να λαμβάνονται μαζί. Όπως με τους προηγούμενους συνδυασμούς, έτσι και το μαγνήσιο και το ασβέστιο θα πρέπει να λαμβάνονται σε διαφορετικές ώρες μέσα στη μέρα, με τουλάχιστον δύο ώρες διαφορά το ένα από το άλλο.

Υπογραμμίζεται ότι σημαντικό ρόλο παίζει και η σειρά με την οποία λαμβάνονται τα πιο πάνω συμπληρώματα, η οποία επίσης επηρεάζει το πόσο καλά απορροφούνται από το σώμα και κατά συνέπεια την αποτελεσματικότητά τους. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

Τα συμπληρώματα που όταν λαμβάνονται μαζί προκαλούν δυσάρεστες παρενέργειες είναι τα ακόλουθα:

• Ασβέστιο και βιταμίνη D: Παρόλο που το ασβέστιο και η βιταμίνη D συνιστάται συνήθως να λαμβάνονται μαζί, όταν λαμβάνονται και τα δύο σε αυξημένες δόσεις μπορούν να προκαλέσουν υπερασβεστιαιμία, αυξάνοντας τον κίνδυνο λίθων στα νεφρά και καρδιακών προβλημάτων.
• Βιταμίνη C και σίδηρος: Η βιταμίνη C ενισχύει την απορρόφηση του σιδήρου από το σώμα, αλλά όταν λαμβάνεται σε αυξημένες δόσεις μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση σιδήρου στον οργανισμό, αυξάνοντας τον κίνδυνο τοξικότητας σιδήρου. Συνιστάται η λήψη τους με διάστημα δύο ωρών μεταξύ τους.

Πόσο επικίνδυνες είναι οι σκόνες και τα προϊόντα που περιέχουν διάφορες βιταμίνες και άλλα συστατικά;

Σύμφωνα με την Crumble Smith, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις σκόνες και τα προϊόντα που περιέχουν έναν συνδυασμό βιταμινών και άλλων συστατικών, όπως για παράδειγμα οι μπάρες και τα ενεργειακά ποτά, διότι ορισμένα από τα συστατικά τους μπορεί να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, αυξάνοντας τον κίνδυνο δυσμενών επιπτώσεων υγείας. Για παράδειγμα, η ανάμιξη αθλητικών σκονών, καφεΐνης, διεγερτικών και βοτάνων και η βραχυπρόθεσμη λήψη τέτοιων συνδυασμών μπορεί μεν να αυξήσει τα επίπεδα ενέργειας του σώματος, αλλά μακροπρόθεσμα μπορεί να προκαλέσει στρες στα επινεφρίδια, οδηγώντας σε άγχος, ταχυκαρδία και αύπνία.

Πριν χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε από αυτά τα προϊόντα, εξετάστε προσεκτικά τα ενεργά και ανενεργά συστατικά τους και αν υπάρχουν προειδοποιήσεις για παρενέργειες από την FDA. Φροντίστε επίσης να μην το χρησιμοποιείτε σε καθημερινή βάση, για μεγάλα χρονικά διαστήματα. 

Ποια συμπληρώματα είναι επικίνδυνα για την υγεία όταν λαμβάνονται σε υψηλές δόσεις;

Τα περισσότερα συμπληρώματα δεν είναι επικίνδυνα για τους περισσότερους ανθρώπους. Όμως υπάρχουν και κάποιες εξαιρέσεις όταν λαμβάνονται σε αυξημένες δόσεις. Συγκεκριμένα:

• Οι υψηλές δόσεις βήτα καροτίνης αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα στους καπνιστές.
• Οι υψηλές δόσεις βιταμίνης Ε αυξάνουν τον κίνδυνο αιμορραγικού εγκεφαλικού επεισοδίου.
• Η αυξημένη δόση βιταμίνης Β6 προκαλεί βλάβη στην κινητικότητα του σώματος.
• Οι αυξημένες δόσεις ασβεστίου αυξάνουν τον κίνδυνο λίθων στα νεφρά.
• Η βιταμίνη Κ επηρεάζει την αντιπηκτική δράση των αραιωτικών αίματος, αυξάνοντας τον κίνδυνο ισχαιμικού εγκεφαλικού.

Τι πρέπει να γνωρίζετε πριν πάρετε τα οποιαδήποτε συμπληρώματα;

Τα συμπληρώματα διατροφής ευνοούν την ανθρώπινη υγεία όταν λαμβάνονται σωστά και στις κατάλληλες δόσεις. Για να ελαχιστοποιήσετε τον κίνδυνο παρενεργειών και για να εκμεταλλευτείτε στο έπακρο τα οφέλη τους, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν πάρετε το οτιδήποτε. Ο γιατρός θα σας προτείνει τα συμπληρώματα που πραγματικά χρειάζεστε και θα σας καθορίσει τόσο τις δόσεις όσο και τον τρόπο λήψης του καθενός, για να ελαχιστοποιηθεί το ενδεχόμενο παρενεργειών και αλληλεπιδράσεων. (Συμπληρώματα διατροφής: Ωφελούν πραγματικά το ανοσοποιητικό σύστημα;)