12 από τα πιο γνωστά φαρμακευτικά βότανα και οι ευεργετικές τους ιδιότητες

Στις μέρες μας όλο και περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να στρέφονται προς τη χρήση φαρμακευτικών βοτάνων ως έναν πιο φυσικό τρόπο αντιμετώπισης διαφόρων ασθενειών. Ωστόσο, η φυτική προέλευση τους δεν συνεπάγεται και την απόλυτη ασφάλεια αυτών. Πολλά φαρμακευτικά βότανα μπορεί να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους αλλά και με διάφορα φάρμακα, συμπληρώματα διατροφής και τρόφιμα. Το γεγονός αυτό κρίνει απαραίτητη την επικοινωνία με τον πάροχο υγειονομικής περίθαλψης πριν από οποιαδήποτε χρήση αυτών για θεραπευτικό σκοπό. (δείτε εδώ πως τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα)

Μερικά από τα πιο γνωστά και ευρέως χρησιμοποιούμενα σε όλο τον κόσμο φαρμακευτικά βότανα είναι τα εξής:

• Χαμομήλι  (άνθος)

Το χαμομήλι είναι ένα από τα αρχαιότερα φαρμακευτικά βότανα γνωστά στον άνθρωπο και χρησιμοποιείται κυρίως για τις καταπραϋντικές του ιδιότητες σε περιπτώσεις όπως η μείωση φλεγμονής, η αντιμετώπιση γαστρεντερικών διαταραχών, ρευματικών πόνων, άγχους, αϋπνίας  και η επούλωση πληγών. Η χρήση του έχει αναγνωριστεί ως ασφαλής από τον Αμερικάνικο Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), όμως παρόλα αυτά έχει παρατηρηθεί πως σε μερικούς ανθρώπους επηρεάζει τον τρόπο που το σώμα χρησιμοποιεί ορισμένα φάρμακα, προκαλώντας έτσι αύξηση των επιπέδων τους σε αυτό. Το χαμομήλι καταναλώνεται κυρίως σε μορφή τσαγιού ή εφαρμόζεται σε ορισμένες περιπτώσεις ως κομπρέσα και ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται κατά τη χρήση του σε συνδυασμό με άλλα βότανα, φάρμακα ή συμπληρώματα διατροφής, καθώς αποδεδειγμένα μπορεί να αυξήσει την υπνηλία που προκαλείται ήδη από αυτά.

Σε περιπτώσεις θεραπείας καρκίνου με ακτινοβολία ιδιαίτερα αποτελεσματικό έχει αποδειχθεί το χαμομήλι για την αντιμετώπιση των ερεθισμών του δέρματος, όταν εφαρμόζεται τοπικά, ενώ η χρήση του σε μορφή κάψουλας ενδείκνυται για έλεγχο του εμετού κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας.

• Εχινάκεια (φύλλο, βλαστός, ρίζα)

Η εχινάκεια είναι ένα βότανο που χρησιμοποιείται ευρέως για την πρόληψη ή αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του κοινού κρυολογήματος, της γρίπης και άλλων λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος. Η χρήση της φαίνεται να συνδέεται με μείωση της διάρκειας και σοβαρότητας των συμπτωμάτων αυτών, εφόσον πραγματοποιηθεί μόλις αυτά γίνουν εμφανή. Παρόλα αυτά η μακροχρόνια χρήση της εχινάκειας φαίνεται να επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου και δεν συνιστάται.

Πριν την χορήγηση της εχινάκειας απαραίτητη είναι η συμβουλή του πάροχου υγειονομικής περίθαλψης, σε περίπτωση που λαμβάνετε άλλα φάρμακα, διότι υπάρχει πιθανότητα αλληλεπίδρασης αυτών. Άτομα, επίσης, που παρουσιάζουν κάποια αλλεργία σε φυτά από την οικογένεια των Συνθέτων , όπως είναι η αμβροσία, το χρυσάνθεμο, ο κατιφές και η μαργαρίτα, έχουν αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν κάποια αλλεργική αντίδραση κατά τη χορήγηση της εχινάκειας.

• Τανατσέτο/Παρθενούλι (φύλλο)

Το τανατσέτο ή αλλιώς παρθενούλι χρησιμοποιείται παραδοσιακά για την αντιμετώπιση του πυρετού, της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και πιο συχνά στις μέρες μας για την πρόληψη και θεραπεία της ημικρανίας. Ως παρενέργεια της χρήσης του μπορεί να παρατηρηθεί ερεθισμός του πεπτικού συστήματος ή σε περίπτωση μάσησης των φύλλων, εμφάνιση στοματικών ελκών. Η απότομη διακοπή της χρήσης του τανατσέτο για την αντιμετώπιση ημικρανιών φαίνεται πως προκαλεί άμεση επιστροφή των συμπτωμάτων αυτών, ενώ η δράση του επηρεάζεται από την παράλληλη χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων. Απαγορευτική είναι επίσης η χρήση του από άτομα που παίρνουν βαρφαρίνη ή άλλα αντιπηκτικά φάρμακα.

• Σκόρδο (σκελίδα, ρίζα)

Το σκόρδο εδώ και πολλά χρόνια  χρησιμοποιείται παραδοσιακά ως φυσικός τρόπος θεραπείας διαφόρων ασθενειών. Οι αντιμικροβιακές, αντικαρκινικές, αντιφλεγμονώδεις και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες του, φαίνεται πως συμβάλουν στην μείωση της χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης, χωρίς αυτό όμως να έχει αποδειχθεί επιβεβαιωμένα. Παρόλο που θεωρείται ένα ασφαλές θεραπευτικό βότανο η χρήση του σε μεγάλες ποσότητες θα πρέπει να αποφεύγεται πριν από χειρουργικές και οδοντιατρικές επεμβάσεις, καθώς και από άτομα που λαμβάνουν το αντιπηκτικό φάρμακο, βαρφίνη, διότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος αιμορραγίας.

• Τζίντζερ/Πιπερόριζα (ρίζα)

Το τζίντζερ ή αλλιώς πιπερόριζα, είναι ένα βότανο γνωστό για την ανακούφιση από τη ναυτία, πιθανά και κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και της χημειοθεραπείας. Μελέτες ερευνούν ακόμη, την πιθανή δράση του τζίντερ ως αντικαρκινικό παράγοντα και τη χρήση του κατά τη διάρκεια χειρουργείων, λαμβάνοντας υπόψη τις ισχυρές αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές του ιδιότητες.

Παρόλο που θεωρείται πως ανακουφίζει από τη ναυτία, ορισμένα άτομα την αναφέρουν ως παρενέργεια μετά τη χρήση του, όπως επίσης και το φούσκωμα και την καούρα.

• Γκίνγκο (φύλλο)

Το γκίνγκο είναι ένα από τα αρχαιότερα φυτά στον κόσμο με καταγωγή από την Κίνα. Το εκχύλισμα των φύλλων του έχει θεραπευτικές ιδιότητες που βοηθούν στην καταπολέμηση διαφόρων καταστάσεων όπως το άσθμα, η βρογχίτιδα, η κόπωση και οι εμβοές. Παρόλο που ο ακριβής τρόπος δράσης του δεν είναι γνωστός, φαίνεται επίσης πως είναι αποτελεσματικό για τη βελτίωση της μνήμης, την πρόληψη της άνοιας και άλλων εγκεφαλικών διαταραχών. Το εκχύλισμα των φύλλων είναι το μόνο μέρος του φυτού που έχει αυτές τις ιδιότητες και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν οι σπόροι αυτού, οι οποίοι είναι τοξικοί. Η τοξίνη που περιέχουν οι σπόροι μπορεί να προκαλέσει επιληπτικές κρίσεις και να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο, σε μεγάλες ποσότητες. Η αποφυγή μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών, αντιπηκτικών και αντισπασμωδικών φαρμάκων, καθώς και τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών συνιστάται κατά την χορήγηση του γκίνγκο λόγω αύξησης του κινδύνου για αιμορραγία που προκαλεί.

• Τζίνσενγκ (ρίζα)

Το τζίνσενγκ είναι ένα από τα πιο γνωστά φαρμακευτικά βότανα με προέλευση από τις Ανατολικές χώρες. Υπάρχουν διάφορα είδη με το πιο γνωστό και μελετημένο να είναι το ασιατικό τζίνσενγκ ή αλλιώς panax ginseng. Η ευεργετική του δράση οφείλεται στις αντιφλεγμονώδεις, αντικαρκινικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες που φέρει και συχνή είναι η χρήση του στην αντιμετώπιση αφροδίσιων νοσημάτων αλλά και  για τη γενικότερη προάσπιση της υγείας. Η χρήση του τζίνσενγκ μπορεί να έχει παρενέργειες όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και η ταχυκαρδία. Άτομα με διαβήτη συμβουλεύεται να μην χρησιμοποιούν τζίνσενγκ, όπως επίσης και άτομα που παίρνουν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, οιστρογόνα, κορτικοστεροειδή, βαρφίνη, ηπαρίνη ή διγοξίνη.

• Υδραστίδα (ρίζα, ρίζωμα)

Η ρίζα της υδραστίδας (goldenseal) περιέχει βερβερίνη και άλλα αλκαλοειδή, παράγωγα της ισοκινολίνης και χρησιμοποιείται παραδοσιακά, σε χώρες όπως η Κίνα, ως αντισηπτικό μέσω τοπικής αλλά και συστηματικής χορήγησης. Χρησιμοποιείται επίσης για την αντιμετώπιση συμπτωμάτων διάρροιας και ερεθισμών του δέρματος και των οφθαλμών.  Η χρήση της δεν έχει αποδειχθεί απόλυτα ασφαλής αφού μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς στο δέρμα, το στομάχι, το στόμα και το λαιμό, ενώ σε υψηλές δόσεις μπορεί να γίνει ακόμα και τοξική.

• Γαϊδουράγκαθο (καρπός)

Το γαϊδουράγκαθο είναι ένα βότανο με καταγωγή από τη Μεσόγειο και έχει χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια των ετών για την αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών. Η κύρια δραστική ουσία του ονομάζεται σιλυμαρίνη και βρίσκεται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στον καρπό και τους σπόρους του φυτού. Οι βασικές ευεργετικές του ιδιότητες σχετίζονται με την αντιμετώπιση ηπατικών παθήσεων, υψηλών επιπέδων χοληστερόλης και τη μείωση της ανάπτυξης καρκινικών κυττάρων.

• Βαλσαμόχορτο (καρπός, φύλλο)

Το βαλσαμόχορτο είναι ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα βότανα για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Σύμφωνα με μελέτες, η δράση του για την αντιμετώπιση ήπιας ή μέτριας κατάθλιψης είναι ορατή αν και μικρή, σε διάστημα 12 περίπου εβδομάδων. Στην περίπτωση σοβαρής κατάθλιψης, παρόλα αυτά, δεν είναι σαφής η αποτελεσματικότητα του. Πιθανό είναι επίσης το ενδεχόμενο αλληλεπίδρασης ορισμένων συχνά συνταγογραφούμενων φαρμάκων με το βαλσαμόχορτο, κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε  επικίνδυνες ή ακόμη και θανατηφόρες καταστάσεις. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντική η επικοινωνία με το πάροχο υγειονομικής περίθαλψης πριν τη χρήση του.

• Saw palmetto (καρπός)

Το saw palmetto είναι ένα γνωστό φαρμακευτικό βότανο, το οποίο προέρχεται από τον καρπό ενός μικρού φοίνικα που αναπτύσσεται κυρίως στις Νοτιοανατολικές ΗΠΑ. Χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση συμπτωμάτων που προκύπτουν λόγω της καλοηθούς υπερτροφίας του προστάτη (BPH) στους άντρες και πιθανές ήπιες παρενέργειες του είναι οι πονοκέφαλοι και οι πεπτικές διαταραχές.

• Βαλεριάνα (ρίζα)

Το εκχύλισμα από τις ρίζες της βαλεριάνας χρησιμοποιείται ευρέως για την αντιμετώπιση της αϋπνίας και τη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου, καθώς και για τη μείωση των επιπέδων άγχους. Ωστόσο, αποτελέσματα ερευνών δεν έχουν καταφέρει να επιβεβαιώσουν πλήρως την ευνοϊκή αυτή δράση της. Συχνή είναι επίσης η χρήση της βαλεριάνας ως αρωματική ουσία σε μπύρες και άλλα τρόφιμα στις ΗΠΑ.