Καρκίνωμα: Ποιοι οι τύποι του και πώς προκύπτει;

Το καρκίνωμα είναι ένας τύπος καρκίνου που σχηματίζει συμπαγείς όγκους. Τα καρκινώματα εμφανίζονται στο δέρμα, τους μαστούς, τα εσωτερικά όργανα και τους αδένες. Συγκεκριμένα, σχηματίζονται στα επιθηλιακά κύτταρα, τα οποία επενδύουν την εξωτερική επιφάνεια του δέρματος και το κάλυμμα και στην επένδυση οργάνων και εσωτερικών διόδων, όπως η γαστρεντερική οδός. (Καρκίνωμα μεταβατικού επιθηλίου (Καρκίνος της ανώτερης αποχετευτικής οδού))

Το καρκίνωμα ευθύνεται για το 80% με 90% όλων των διαγνώσεων καρκίνου. Η εξέλιξη της νόσου περιγράφεται σε στάδια, ενώ τα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων, που περιγράφονται σε βαθμούς, προβλέπουν πόσο επιθετική ή νωθρή (αργά αναπτυσσόμενη) θα είναι η κακοήθεια. (Καρκίνος: Ποια είναι τα στάδια και οι βαθμίδες του; Ποια η σημασία τους;)

Ποιοι είναι οι τύποι του καρκινώματος;

Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι καρκινώματος και συγκεκριμένα το αδενοκαρκίνωμα, το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα και το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.

1. Αδενοκαρκίνωμα

Το αδενοκαρκίνωμα είναι ένας τύπος καρκίνου που προσβάλλει όργανα ή αδενικούς ιστούς και μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου, του στομάχου, του προστάτη, του παγκρέατος και του οισοφάγου. Το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (καρκίνος του ήπατος), το καρκίνωμα των νεφρών (καρκίνος των νεφρών), το χολαγγειοκαρκίνωμα (καρκίνος του χοληδόχου πόρου) είναι οι πιο συνήθεις τύποι αδενοκαρκινώματος.

2. Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC)

Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα είναι ο πιο κοινός τύπος καρκίνου του δέρματος, που για τους περισσότερους ανθρώπους δεν είναι επικίνδυνος.  Επηρεάζει τα βασικά κύτταρα (τα οποία παράγουν νέα κύτταρα του δέρματος) στο κάτω μέρος της επιδερμίδας (επιφανειακό επίπεδο του δέρματος). Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα τείνει να αναπτύσσεται αργά και σπάνια εξαπλώνεται σε άλλα μέρη του σώματος. Μάλιστα, αν εντοπιστεί εγκαίρως, είναι εξαιρετικά θεραπεύσιμο.

3. Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC)

Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα επηρεάζει τα πλακώδη κύτταρα (που αποτελούν την επιδερμίδα) και μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος, των πνευμόνων, του στόματος, του λαιμού, του οισοφάγου, του τραχήλου της μήτρας, του κόλπου, της ουροδόχου κύστης, του προστάτη και του πέους. Πρόκειται για τη δεύτερη πιο συχνή μορφή καρκίνου του δέρματος μετά το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα.

Οι τύποι καρκινώματος ποικίλλουν, όχι μόνο με βάση τα όργανα που επηρεάζουν, αλλά και με βάση τον ρυθμό που εξελίσσονται. Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα τείνει να είναι το πιο αργά αναπτυσσόμενο καρκίνωμα, που είναι λιγότερο πιθανόν να εξαπλωθεί σε άλλα όργανα, ενώ το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι γενικά ταχύτερα αναπτυσσόμενο από το αδενοκαρκίνωμα. Ωστόσο, πολλοί μοριακοί, κυτταρικοί, ορμονικοί και φυσιολογικοί παράγοντες, μπορούν να αλλάξουν τον ρυθμό με τον οποίο προχωρούν και εξελίσσονται αυτοί και άλλοι τύποι καρκίνου. 

Επιπρόσθετα, υπάρχουν παραλλαγές στους κυτταρικούς τύπους καρκινώματος -όπως αδενοπλακώδη καρκίνωμα, αναπλαστικό καρκίνωμα, μικροκυτταρικό καρκίνωμα και μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα- τα χαρακτηριστικά των οποίων μπορούν να προβλέψουν την επιθετικότητα της νόσου. (Μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα: Τι πρέπει να γνωρίζετε;)

Από τι προκαλείται το καρκίνωμα;

Υπάρχουν πολλές γενετικές μεταλλάξεις που μπορούν να συσσωρευτούν σε ένα προγονικό κύτταρο (ένα κύτταρο, όπως ένα βλαστοκύτταρο, που μπορεί να διαφοροποιηθεί για να δημιουργήσει ένα εξειδικευμένο κύτταρο). Μερικοί συνδυασμοί αυτών των μεταλλάξεων μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη ενός καρκινικού βλαστοκυττάρου, το οποίο παράγει καρκινικά κύτταρα και προκαλεί καρκίνο.

Αυτά τα καρκινικά κύτταρα έχουν διακριτικές ιδιότητες:

• Είναι ουσιαστικά «αθάνατα» και δεν πεθαίνουν από προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο (απόπτωση) όπως πεθαίνουν τα φυσιολογικά κύτταρα.
• Μπορούν να αναπαραχθούν εκθετικά, επειδή η ανάπτυξή τους είναι ανεξέλεγκτη.
• Έχουν την ικανότητα να διεισδύουν σε επιφάνειες και να εισβάλλουν άμεσα σε κοντινά όργανα.
• Έχουν την ικανότητα να κάνουν μετάσταση (εξάπλωση) από τη θέση του αρχικού όγκου σε απομακρυσμένες περιοχές του σώματος μέσω της κυκλοφορίας του αίματος ή του λεμφικού συστήματος.

Όταν οι μεταλλάξεις συμβαίνουν στα προγονικά κύτταρα του επιθηλίου, συνήθως προκύπτει ένας καλοήθης όγκος (όπως ένα αδένωμα) ή ένας κακοήθης όγκος (καρκίνωμα).

Ο λόγος για τον οποίο προκύπτουν οι μεταλλάξεις δεν είναι απολύτως σαφής, αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού παραγόντων, όπως:

• Κληρονομικοί παράγοντες
• Καρκινογόνες ουσίες, όπως ο αμίαντος, ο καπνός του τσιγάρου, η ακτινοβολία ή οι βιομηχανικές χημικές ουσίες
• Ορισμένοι ιοί, όπως ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων, η ηπατίτιδα ή ο ιός Epstein-Barr
• Φλεγμονώδεις καταστάσεις, όπως η νόσος του Crohn ή η ελκώδης κολίτιδα
• Έκθεση στον ήλιο

Σημειώνεται ότι σε ορισμένους τύπους καρκίνου παίζει σημαντικό ρόλο και η ηλικία και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα καρκινώματα, ο κίνδυνος των οποίων αυξάνεται με την ηλικία. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου, η διάμεση ηλικία διάγνωσης για καρκίνο του μαστού είναι τα 61 έτη, τα 68 έτη για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, τα 70 έτη για τον καρκίνο του πνεύμονα και τα 66 έτη για τον καρκίνο του προστάτη. Να υπενθυμίσουμε ότι όλοι αυτοί οι τύποι καρκίνου, σχετίζονται κυρίως με το καρκίνωμα.

Οι μεταλλάξεις από μόνες τους είναι απίθανο να προκαλέσουν καρκίνο με βάση πρόσφατα δεδομένα, τα οποία δείχνουν ότι μπορεί να υπάρχουν και σε μη καρκινικά κύτταρα. (Καρκίνος του πνεύμονα: 7+1 ασθένειες με παρόμοια συμπτώματα)

Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη καθορίσει ποιες γενετικές μεταλλάξεις σχετίζονται με κάθε τύπο καρκίνου ξεχωριστά, αλλά μια γενετική μετάλλαξη που συνδέεται με πολλά διαφορετικά καρκινώματα είναι η μετάλλαξη BRCA. (Γενετική εξέταση BRCA: Τι πρέπει να ξέρετε;)