Τα κίτρινα μάτια αποτελούν τυπικό σημείο ίκτερου. Ο ίκτερος είναι μια παθολογική κατάσταση που προκύπτει όταν η πρωτεΐνη που μεταφέρει το οξυγόνο στο αίμα, η αιμοσφαιρίνη, η οποία διασπάται σε χολερυθρίνη δεν μπορεί να απεκκριθεί από το σώμα. 

Σε φυσιολογικές συνθήκες, η χολερυθρίνη μεταφέρεται από το ήπαρ (συκώτι) στους χοληφόρους πόρους και στη συνέχεια απεκκρίνεται από το σώμα κυρίως μέσω των κοπράνων. Αν για κάποιο λόγο αυτό δεν μπορεί να συμβεί, η χολερυθρίνη που συσσωρεύεται δίνει κίτρινη απόχρωση στο δέρμα και στα μάτια (ίκτερος). 

Επομένως, η κίτρινη χροιά στο σκληρό χιτώνα (άσπρο) των ματιών είναι σημείο υποκείμενης παθολογικής κατάστασης. 

Ποιες παθολογικές καταστάσεις προκαλούν κίτρινα μάτια;

Η δυσλειτουργία ενός ή περισσοτέρων από τα παρακάτω όργανα μπορεί να αποτελέσει αιτία εμφάνισης κίτρινων ματιών:

• Ήπαρ (συκώτι)
• Χοληδόχος κύστη (χολή)
• Πάγκρεας

Καταστάσεις που αφορούν το ήπαρ

Το ήπαρ είναι πολύ σημαντικό όργανο του ανθρώπινου σώματος για την εκτέλεση πολλών φυσιολογικών και μεταβολικών λειτουργιών απαραίτητων για τη διατήρηση της ζωής. Όταν επηρεάζεται η λειτουργία του, μπορεί να προκληθεί ίκτερος και κατά συνέπεια κίτρινα μάτια. 

Η κίρρωση του ήπατος είναι μια κοινή και σοβαρή αιτία δυσλειτουργίας του ήπατος. Μπορεί να προκληθεί από:

1. Κατάχρηση αλκοόλ
2. Ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα
3. Μη αλκοολική νόσος του ήπατος (λιπώδης διήθηση)
4. Ηπατίτιδες Α, Β και C

Οι ιοί της ηπατίτιδας D και E επίσης μπορεί να προκαλέσουν ίκτερο, αλλά δεν είναι τόσο συνηθισμένοι. 

Επίσης, γενετικές ασθένειες του ήπατος προκαλούν κίτρινα μάτια, όπως: 

• Αιμοχρωμάτωση. Κατάσταση στην οποία συσσωρεύεται μεγάλη ποσότητα σιδήρου στο ήπαρ. 
• Νόσος Wilson. Αυτή τη σπάνια ασθένεια χαρακτηρίζεται από την αδυναμία του οργανισμού να αποβάλλει τον χαλκό, με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται στους ιστούς και κυρίως στο ήπαρ. 
• Πορφυρίες. Πρόκειται για μια ομάδα γενετικών διαταραχών που συνδέονται με ελλείψεις διαφόρων ενζύμων που εμπλέκονται είτε στη σύνθεση της πορφυρίνης είτε στο μεταβολισμού της. 

Αν υποφέρετε με κάποια από τις προαναφερθείσες καταστάσεις, είναι πιθανό μαζί με τα κίτρινα μάτια να εμφανίζετε κάποιο/κάποια από τα παρακάτω:

• Απώλεια όρεξης
• Ναυτία
• Ξαφνική απώλεια βάρους
• Ανεξήγητη κόπωση

Καταστάσεις που αφορούν τη χοληδόχο κύστη

Η χολή (πρασινοκίτρινο υγρό) που παράγεται από το ήπαρ συλλέγεται στη χοληδόχο κύστη και απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια της πέψης των τροφών. Η σύνδεση με το ήπαρ της χοληδόχου κύστης γίνεται μέσω των χοληφόρων πόρων. 

Ίκτερος προκαλείται όταν αποφράσσονται οι χοληφόροι πόροι εξαιτίας:

• Χολόλιθων
• Όγκων στη χοληδόχο κύστη και στους χοληφόρους πόρους (χολαγγειοκαρκίνωμα)
• Φλεγμονής της χοληδόχου κύστης (οξεία και χρόνια χολοκυστίτιδα )

Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να εμφανιστεί μαζί με τον ίκτερο:

• Πυρετός, ρίγος
• Κοιλιακός πόνος
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους

Καταστάσεις που αφορούν το πάγκρεας:

To πάγκρεας είναι ένα όργανο που είναι υπεύθυνο για την παραγωγή ορμονών και ενζύμων. Ο παγκρεατικός πόρος (τμήμα του παγκρέατος), στην περίπτωση που φλεγμαίνει (παγκρεατίτιδα) ή αποφράσσεται (π.χ από χολόλιθο), τα παγκρεατικά ένζυμα δεν μπορούν να παροχετευτούν σωστά στο δωδεκαδάκτυλο με αποτέλεσμα να προκαλείται ίκτερος. Το ίδιο μπορεί να προκαλέσει ο παγκρεατικός καρκίνος. 

Αιματολογικές διαταραχές:

Αιματολογικές διαταραχές που επηρεάζουν τη διάρκεια ζωής ή την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, μπορούν να προκαλέσουν ίκτερο. Παραδείγματα είναι:

• Αιμολυτική αναιμία
• Δρεπανοκυτταρική αναιμία
• Αντίδραση μετά από μετάγγιση αίματος

Πως θεραπεύονται τα κίτρινα μάτια;

Ανάλογα με τη αιτία που προκαλεί τον ίκτερο, θα πρέπει να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία:

Προ-ηπατικός ίκτερος

Αυτός ο τύπος ίκτερου συμβαίνει όταν διασπώνται πάρα πολλά ερυθρά αιμοσφαίρια και το ήπαρ δεν μπορεί αποβάλλει όλη την ποσότητα χολερυθρίνης που παράγεται. 

Σε αυτή την περίπτωση ο γιατρός θα συστήσει θεραπεία για την αιτία που τον προκάλεσε αλλά και για να ανακουφίσει τα συμπτώματα. Ενδέχεται να συστήσει ανάλογα με την αιτία και τη σοβαρότητα της κατάστασης μετάγγιση αίματος, ενδοφλέβια ενυδάτωση ή θεραπεία όπως η υδροξυουρία στην περίπτωση δρεπανοκυτταρικής αναιμίας. 

Ηπατικός ίκτερος

Σε ηπατικής αιτιολογίας ίκτερο, ανάλογα με την αιτία, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει πχ :  

• ιντερφερόνη 
• αντι-ιική αγωγή σε περιπτώσεις κεραυνοβόλου ηπατίτιδας
• διακοπή κατανάλωσης αλκοόλ και συμπτωματική αγωγή σε αλκοολικής αιτιολογίας ίκτερο

Μετα-ηπατικός ίκτερος

Στην περίπτωση που η αιτία του ίκτερου είναι μετα-ηπατική π.χ συνήθως απόφραξη λόγω χολόλιθων στη χοληδόχο κύστη, η χειρουργική επέμβαση είναι επιβεβλημένη λύση. Η χοληδόχος κύστη μπορεί να αφαιρεθεί με ασφάλεια, καθώς δεν είναι απαραίτητη για την επιβίωση του ανθρώπου.  

Πότε θα πρέπει να επισκεφθείτε τον γιατρό;

Θα πρέπει να αναζητήσετε άμεσα ιατρική βοήθεια αν έχετε κίτρινα μάτια μαζί με κάποιο από τα ακόλουθα συμπτώματα, καθώς μπορεί να είναι σημείο κάποιας σοβαρής παθολογικής κατάστασης:

• Απώλεια όρεξης
• Αιμορραγία από τη μύτη
• Φαγούρα
• Αδυναμία, αδιαθεσία
• Απώλεια βάρους χωρίς προφανή λόγο
• Οίδημα στα πόδια ή την κοιλιά
• Σκουρόχρωμα ούρα
• Ανοιχτόχρωμα κόπρανα
• Πόνος στους μύες ή τις αρθρώσεις
• Αλλαγή στο χρώμα του δέρματος
• Πυρετό
• Έμετος

Ποιες παρανοήσεις υπάρχουν σχετικά με τις αιτίες που προκαλούν κίτρινα μάτια;

Υπάρχουν κάποιες διαδεδομένες παρανοήσεις σχετικά με τις αιτίες που προκαλούν ίκτερο. Για παράδειγμα ότι μπορεί να είναι η κατανάλωση τροφίμων που είναι πλούσια σε βιταμίνη Α (βήτα-καροτένιο) όπως τα καρότα να προκαλέσουν ίκτερο, γεγονός όμως που δεν έχει αποδειχθεί με κάποιο τρόπο. 

Επίσης η πεποίθηση ότι η εμφάνιση κίτρινων ματιών υποδεικνύει υπερκατανάλωση αλκοόλ είναι εν μέρει λανθασμένη, καθώς το αλκοόλ δεν είναι η μοναδική αιτία ίκτερου. 

Συμπερασματικά, η εμφάνιση κίτρινων ματιών είναι ένα σύμπτωμα που διαρκεί μέχρι να θεραπευθεί η αιτία που τα προκάλεσε. 

• Green R, et al. (2017). Megaloblastic anemias: Nutritional and other causes. DOI:
  10.1016/j.mcna.2016.09.013
• Jaundice. (2018).
  nhs.uk/conditions/jaundice/
• Signs and symptoms of pancreatic cancer. (2019).
  cancer.org/cancer/pancreatic-cancer/detection-diagnosis-staging/signs-and-symptoms.html
• Tests for gallbladder cancer. (2018).
  cancer.org/cancer/gallbladder-cancer/detection-diagnosis-staging/diagnosis.html